Noord-Zuidlijn

De woorden noord en zuid zijn twee markante begrippen. Zo kennen wij allemaal de Noordpool en de Zuidpool. Het zijn ook twee van de belangrijkste richtingsindicatoren om ergens naartoe te navigeren. Iets geheel anders… ook is North and South een begrip geworden in televisieland door de gelijknamige serie met de populaire Patrick Swayze. Tot slot worden de woorden noord en zuid taalkundig ook wel gebruikt om grote tegenstellingen aan te duiden; een beetje vergelijkbaar met alfa en omega. Kortom: er is veel om deze woorden te doen. En in Amsterdam is dat niet anders en nog veel meer, natuurlijk met de Noord-Zuidlijn. Een begrip dat veel Nederlanders in meer of mindere mate kennen.

Een Noord-Zuidlijn komt al voor in het Plan Stadsspoor uit 1968. Destijds besloot de gemeenteraad om te beginnen met de bouw van de huidige Oostlijn. Maar wegens grote maatschappelijke weerstand (de bekende Nieuwmarktrellen) en grote overschrijdingen van het budget is het woord metro in Amsterdam lange tijd een groot taboe geweest. Daarom is de Amstelveenlijn ook altijd sneltram genoemd en geen metro.
Eind jaren tachtig werd er toch weer onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van een Noord-Zuidlijn. Het bloed kruipt toch een beetje waar het niet gaan kan en de verkeersvraagstukken in het centrum werden steeds nijpender. Na vele debatten in de gemeenteraad, in de Tweede Kamer en een mislukt gemeentelijk raadgevend referendum, valt in 1999/2000 dan toch het besluit tot de aanleg van de Noord-Zuidlijn.

Oorspronkelijk voorzag men toen een opening in 2011. Maar door vele tegenslagen is dat uiteindelijk 21 juli 2018 geworden. Toen werd de lijn van 9,7 kilometer, waarvan 7,1 kilometer ondergronds, opengesteld. Daarmee werd het mogelijk om in ca. 15 minuten van Station Noord naar Station Zuid te reizen. Tussen Noord en Centraal Station is dat zelfs maar 4 minuten en tussen Centraal Station en Zuid 11 minuten.

Het feit dat er zoveel vertraging was, heeft ook een voordeel. Al in 1996 begonnen de architecten van Benthem Crouwel Architects aan de ontwerpen van de metrostations. Dankzij het feit dat er nog tot in een laat stadium updates aan het ontwerp zijn geweest, konden tijdens het hele proces de meest moderne, state of the art materialen en technieken worden gebruikt. Daarom voelt niets in deze stations nu gedateerd of achterhaald.

Ieder station aan de lijn is uniek. De architectuur wordt bepaald door de locatie in de stad en de beschikbare ruimte in de ondergrond. Tegelijkertijd zijn alle stations gestoeld op hetzelfde architectonische concept: de kortst mogelijke verbinding tussen het ondergrondse perron en de straat. Heel concreet: dat betekent een constante stroom van beweging om van het perron naar de straat en vice versa te komen. Plus reizigers moeten intuïtief hun weg kunnen vinden. Daarbij spelen elegante en lange roltrappen een belangrijke rol.

Gegeven die eenheid in ontwerp tussen de stations, heeft niet één, maar alle stations aan de metrolijn de archtectuurprijs ARC2018 gewonnen. Hetzelfde geldt voor de Gouden A.A.P. (de Amsterdam Architectuur Prijs die op 17 april 2019 werd uitgereikt) en de BNA-prijs “Beste Gebouw van het Jaar 2019” op 17 mei 2019.

Wij gingen op stap om die inmiddels beruchte Noord-Zuidlijn zelf eens te ervaren en foto’s te maken. En wij waren direct om! De ergernis over de hele gang van zaken bij de realisatie van deze metrolijn viel weg toen we de prachtige metrostations zagen! Foto’s maken bleek wel een uitdaging op zich, want hoewel de website van het GVB zegt dat er foto’s gemaakt mogen worden (zij het niet professioneel), werden we toch diverse keren aangesproken door beveiligers en wordt op de perrons aangegeven dat je geen foto’s mag maken. Tja…, wat is nu waarheid? En beste beveiligers: als je iets anders in je handen hebt als een smartphone, ben je niet gelijk een professional! Wij houden ons graag aan de regels, maar dan moeten ze wèl duidelijk zijn. En dat je niet op een drukke doordeweekse dag met een camera op een statief allerlei reizigers in de weg moet lopen, dat kan iemand met logisch verstand ook zonder verbod wel bedenken. Maar op zondag en zonder statief is de Noord-Zuidlijn prima te fotograferen!